کسانی که با چوب کار می کنند باید اطلاعات پایه ای را در مورد ویژگی های ساختاری چوب داشته باشند و بدانند آناتومی چوب چه تاثیری در ویژگی های آن دارد و اینکه این ویژگی ها چگونه در برابر کاربرد های مختلف چوب واکنش نشان میدهند. در کل درختان از نظر اناتومیکی به دو دسته تک لپه ای و دو لپه ای گروه بندی می شوند. درختان تک لپه ای ارزش تجاری بیشتری نسبت به دو لپه ای ها دارند که متاسفانه در کشور ما زیاد دیده نمی شوند. در ادامه این مقاله چوب درختان را از منظر آناتومیکی به طور کامل بررسی می کنیم و بخش های مختلف چوب را به طور کامل معرفی خواهیم کرد.
بخش های مختلف درخت
یک ذرخت از مقطع شامل قسمت های زیر است:
- پوسته درخت که با توجه به سن و نوع درخت ضخامت متفاوتی دارد و خود به دو بخش بیرونی و درونی تقسیم می شود که قسمت بیرونی مرده است و قسمت درونی زنده است و آوند ها در ان قرار دارند.
- خود چوب که در اکثر درخت به درون چوب و برون چوب تقسیم می شود.
- مغز درخت که مرکزی ترین قسمت تنه بوده و در تمامی شاخه های اصلی و فرعی نیز وجود دارد.
ویژگی های اساسی ساختار درخت
همه چوب از سلولز ،ليگنين ، خاكستر تشكيل دهنده مواد معدني و مواد استخراجي تشكيل شده است . ويژگيها ومقدار و اختلافات آنها در ساختار سلولي موجب تغيرات عمده ائي در چوب ميشود. برخي از چوبها داراي ساختار فيزيكي سنگين تر ، برخي سبك تر ، برخي سفت تر ، برخي انعطاف پذير تر برخي سخت تر و برخي نرمتر مي باشند كه اين تفاوت ها موجب ميشود چوب به عنوان يك ماده منحصر به فرد بشمار آيد. برای درک بهتر ساختار چوب باید بخش های مختلف یک درخت را نیز به خوبی شناسید
آناتومی شیمیایی چوب
سلولز
اصلی ترین ترکیب دیواره سلولی یک درخت به شمار می رود. هم چنين اين تركيب جزء اصلي ديواره سلولي در برخي از جلبكها و قارچها محسوب مي شود. سلولز يكي از تركيبات مهم و تاثير گذار در خواص چوب مي باشد. همیسلولز از زنجيره هاي مولكولي كوتاهتر از سلولز تشكيل شده كه بخش زيادي از چوب را در بر ميگيرد كه براي برخي از خواص چوب مهم بشمار مي آيد.
ليگنين
ليگنين ماده ای پلیمری است که مانند سيماني آناتومی چوب را محكم نگاه ميدارد و بخاطر سختي كه به سلولهاي چوب ميدهد درخت ميتواند از رشد و بلندي خوبي برخوردار باشد.
خاكستر
خاكستر چوب از مواد معدني غير آلي ، كلسيم ، پتاسيم و مگنزيوم تشكيل شده است. منگنز و سليكا از مواد معدني معمول در خاكستر هستند.
مواد استخراجي چوب
مواد استخراجي گستره پهناوري از تركيبات آلي را دربر ميگيرد . اين تركيبات شيميائي بخشي از ساختار چوب را در بر نمي كيرد بلكه در آن انباشته و جمع ميگردد. مقدار و نوع مواد استخراجي كمك به تعيين نفوذپذيري مايعات و تاثير خواص ديگر چوب بر روي ويژگي هائي از قبيل چگالي ، سختي و مقاومتهاي فشاري ميكند. مواد استخراجي به چوب مقاومتهاي لازم را در برابر حمله حشرات و قارچها مي دهد.بسياري از مواد شيميائي مفيد از مواد استخراجي درخت ساخته مي شوند. آنها موجب ايجاد رنگ و بو در چوب ميشوند. در چوبهائي مانند گيلاش و فندق رنگ مواد استخراجي چوب را بسيار با ارزش براي استفاده در وسائل راحتي منزل مانند مبل و کاناپه می کند.
پوست درخت
پوست يك عامل مهم در رشد درخت محسوب مي شود. پوست بيرونی درخت را در مقابل صدمات خارجي و تغييرات آب و هوائي محافظت مي كند كه كمك زيادي به حفظ رطوبت درخت در دوره هاي خشكي دارد. هم چنين نقش بسزائي در حفاظت از درخت در مقابل بيماريها و حشرات دارد. پوست داخلي يا فلوئم همانند لوله هائي عمل ميكند كه از طريق آن مواد غذائي توليد شده در برگها به بقيه قسمتهاي درخت انتقال داده ميشود.
اين بخش از سلولها براي زمان كوتاهي قبل از اينكه به قسمتي از پوست بيروني تبديل شوند زنده هستند. بين پوست و چوب يك اليه نازك از سلولهاي زنده قرار دارد كه بنام اليه زاينده و يا كامبيوم شناخته ميشوند. كامبيوم معرف رشد درخت مي باشد . سلولهاي كامبيوم در يك سو موجب توليد پوست و از سوي ديگر چوب را توليد مي كنند. هورمونهائي از قبيل اكسين كه در برگهاي درخت توليد مي شوند از طريق فلوئم يا بافت آبكشي به كامبيوم انتقال داده ميشوند و اين هورمونها موجب ميشود كه سلولهاي كامبيومي هر ساله توليد پوست و چوب جديد نمايند. در حاليكه 8 تا ده برابر پوست چوب توليد ميشود.
آناتومی بافت چوب
در کل می توان گفت که سه نوع بافت چوب داریم: درشت متوسط و ریز بافت. نوع بافت رابطه مستقیم با نوع عناصر و نسبت آن ها در ترکیب چوب دارد اما این را بدانید که به طور کلی به چوبی که عناصر آن درشت باشند درشت بافت گفته می شود و به آن که عناصر آن سایز کوچکی دارند ریز بافت.
برون چوب و درون چوب چیست ؟
در ابندای روند رشد تمام سلول های درخت در حال فعالیت هستند اما پس از مدتی قسمتی بیرونی چوب درختان فعالیت های خود را متوقف می کنند و به اصطلاح سلول ها می میرند و این قسمت به برون چوب معروف است که سخت تر از درون چوب است. بنابراین به بخش داخلی چوب که هنوز فعالیت های پارانشیمی در ان جریان دارند درون چوب گفته می شود.
آناتومی حلقه های چوب
در مناطق معتدله جائي كه رشد فصلي وجود دارد و داراي فصل غير فعال و خفته ميباشد توليد فصلي سلولهاي جديد حلقه هاي رشد ساالنه كامال مشهود و قابل رويت در بخش عرضي ساقه درخت مي باشدشكل گيري سلولها در يك سال با سلولهاي بزرگتر در بهار آغاز و با سلولهاي كوچكتر در تابستان پايان مي گيرد. سلولهاي بزرگتر ، سلولهاي چوب آغاز يا بهاره ناميده ميشوند ودر زماني كه رشد قابل توجهي دارد شكل ميگيرند.
واردات انواع چوب روسی برای کاربرد های مختلف اعم از صنایع خانه سازی و…..توسط مجموعه راشن وود.
سلولهاي كوچكتر سلولهاي چوب پايان و يا تابستانه ناميده مي شوند.در زمانيكه آهنگ رشد درخت كند ميشود شكل ميگيرند. حلقه هاي رشد در درخت ميتوانند سن درخت را تخمين بزنند اما ميتواند حلقه هاي كاذب هم به علت يك دوره خشكسالي ، يخبندان يا صدمات ناشي از حمله حشرات شكل گيرد. بنابراين در يك سال چندين حلقه رشد به وجود مي آيد.
رگه های چوب
رگه های چوب یکی از مهم ترین بخش ها در روند رشد و زندگی یک درخت به شمار می روند این رگه ها از نظر ابعاد بسیار متنوع هستند و برای ذخیره سازی و انتقال مواد غذایی به کار می روند. رگه های در مقطع عرضی همان حلقه های سن درخت هستند جالب است بدانید که حتی اگر رشد درخت به علت افت و یا کمبود اب متوقف شود این حلقه ها شکل می گیرند اما تشخیص آن ها بسیار سخت خواهد بود و مرز مشخصی با یکدیگر نخواهند داشت.
